دوشنبه ۲۳ خرداد ۱۴۰۱ (۱۳ ژوئن ۲۰۲۲) برای دیدار با دکتر جاوید رحمان، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران، به دوبلین رفتم و در برنامه مدرسه تابستانی (Summer School) دانشگاه ترینیتی با ایشان دیدار داشتم. این برنامه از صبح دوشنبه تا عصر جمعه ۲۳ تا ۲۷ خرداد (۱۳ تا ۱۷ ژوئن)، برگزار شد و مسئولان و محققان کشورهای مختلف با زبان انگلیسی در آن صحبت کردند.
دکتر روجا فضائلی، مدیر این مدرسه تابستانی، لطف کرد و مرا برای شرکت در این برنامه ثبت نام و دیدار با جاوید رحمان را هماهنگ کرد. بیشتر سخنرانی‌های این برنامه در حوزه آزادی مذهب و عقیده از یک سو و تنفر، تبعیض و نژادپرستی از سوی دیگر بود. مساله‌ی مهمی که در ایران، افغانستان و بسیاری از کشورها با حکومت‌های دیکتاتوری و مذهبی، با وحشیانه ترین انواع سرکوب، خشونت، جنایت، تبعیض و بی‌عدالتی آشکار، هر روزه درگیر آن هستیم. من نیز تلاش کردم در تمام برنامه‌ها فعالانه حضور داشته باشم و از شرایط فاجعه بار ایران بگویم و امیدوارم روزی بتوانم گزارش آن صحبت‌ها را نیز بنویسم.
جاوید رحمان در روز دوشنبه ۲ سخنرانی داشت. سخنرانی اول ایشان قبل از ظهر درباره «از لفاظی تا واقعیت، گشودن اخلاق دینی: مشروطیت مسلمانان و اصلاحات حقوقی» و سخنرانی دوم بعد از ناهار درباره «وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران» بود. من در زمان ناهار با ایشان گفت‌وگویی خصوصی درباره کشتارهای دهه‌ی شصت و قتل عام زندانیان سیاسی در تابستان ۱۳۶۷ و راه اندازی [۱] گورستان خاوران در تهران و دیگر گورستان‌های بی‌نام و نشان و تخریب‌های پیاپی خاوران توسط جمهوری اسلامی ایران گفتم. هم‌چنین از مقاومت و مبارزات دادخواهانه [۲]مادران و خانواده‌های خاوران در طی چهل سال گذشته که علیرغم سرکوب‌های مداوم حکومت مقاوم و استوار برای حفظ خاوران به‌عنوان یک مکان مهم و تاریخی برای ثبت جنایت‌های حکومت و برای دانستن حقیقت کشتارهای دهه شصت ایستاده‌اند. پتیشن [۳] اخیر «دادخواهان خاوران»[۴] درباره «تخریب و هر گونه دستکاری در گورستان خاوران را متوقف کنید» که در حال انجام است را نیز به جاوید رحمان تحویل دادم.
لازم به ذکر است که من در مکالمه انگلیسی چندان مسلط نیستم، اما سعی کردم در جلسه عمومی نیز برای توجه بیشتر جاوید رحمان در مورد این موضوع مهم صحبت کنم و صدای خود را به گوش سایر محققان حقوق بشری که از کشورهای مختلف شرکت کرده‌اند نیز برسانم.
من گفتگوهای رد و بدل شده بین من و جاوید رحمان در جلسه عمومی را از فایل ضبط شده به زبان انگلیسی گرفته و به فارسی ترجمه کرده‌ام و در گزارش زیر با شما به اشتراک می‌گذارم. در نوشتن صحبت‌هایم از روی نوار سعی کردم آن را تغییر ندهم، اما جملاتم را تصحیح و تکمیل کرده‌ام. نکاتی را نیز برای اطلاعات بیشتر در پاورقی و انتهای متن نوشته‌ام. امیدوارم توانسته باشم صدا‌ی‌مان را به گوش آنها برسانم تا به این مساله مهم بیشتر توجه کنند و در شاید در آینده در مقالات و کتاب‌های‌شان درباره ایران بنویسند.
من معتقدم هر قدم کوچک ما موثر است و امیدوارم بتوانیم همه شواهد، مدارک و گورهای بی‌نام نشان چون خاوران که گواهی بر جنایت‌های حکومت ایران و حافظه‌ی تاریخی ما هستند را حفظ کنیم و نگذاریم که خانواده‌های خاوران و دیگر خانواده‌ها در سراسر ایران بیشتر شکنجه شوند و به این وسیله شاید بتوانیم جلوی تکرار جنایت در ایران را بگیریم.
منصوره بهکیش
۱۴ تیر ۱۴۰۱ / ۵ جولای ۲۰۲۲
گفتگوی زیر صحبت‌های پیاده شده منصوره بهکیش با جاوید رحمان [۵] پس از سخنرانی ایشان درباره نقض حقوق بشر در ایران در دوبلین در مدرسه تابستانی کالج ترینیتی در روز دوشنبه ۱۳ ژوئن ۲۰۲۲ است. نوار ضبط شده این گفت و گو را نیز پیوست کرده ام.
منصوره: از سخنرانی شما متشکرم. من در وقت ناهار در مورد وضعیت گورستان خاوران و تاریخچه‌ی آن و مبارزات و مقاومت‌های مادران و خانواده‌های خاوران و خواسته‌های ما با شما صحبت کردم و پرسش اصلی‌ام این بود که چرا در گزارش اخیر شما در دی ماه ۱۴۰۰ (ژانویه ۲۰۲۲)، حتی یک کلمه درباره گورستان خاوران و مادران و خانواده‌های خاوران ننوشته‌اید؟ در حالی‌که هنوز پیکیر و استخوان‌های عزیزان ما را به ما تحویل نداده‌اند و حقیقت را درباره آن جنایت‌ها نگفته‌اند و ما هنوز نمی‌دانیم چرا آنها را مخفیانه کشتند؟ چرا پیکر عزیزان ما را مخفیانه در گورهای فردی و جمعی خاوران یا دیگر گورستان‌ها پنهان کرده‌اند؟ چرا خاوران و دیگر گورهای بی‌نام و نشان در سراسر ایران را مدام تخریب می‌کنند؟ چرا خانواده‌هایی که به دنبال کشف حقیقت و برقراری عدالت هستند را مداوم سرکوب می‌کنند و مورد اذیت و آزار قرار می‌دهند؟و چرا این موضوع مهم در گزارش شما نیست؟ در حالی‌که این مساله‌ی روز و نقض آشکار و سیستماتیک حقوق بشر در ایران است. (این پرسش در نوار ضبط شده در جلسه عمومی نیست و بخشی از صحبت‌های خصوصی من با جاوید رحمان است که در اینجا آوردم).
در ابتدا می‌خواهم برای شرکت کنندگان در این برنامه که ممکن است از موضوع بی اطلاع باشند، توضیح کوتاهی در این باره بدهم و خودم را نیز معرفی کنم. من منصوره بهکیش[۶] یکی از خانواده‌های خاوران در ایران هستم. هفت نفر از خانواده‌ی من؛ یک خواهرم، چهار برادرم، همسر خواهرم و برادر همسر برادرم، در کشتارهای دهه ۶۰ توسط حکومت اسلامی ایران کشته شدند. آنها از گروه های سیاسی چپ بودند. در خرداد سال۱۳۶۰ دولت تصمیم گرفت که اعدام شدگان غیر مسلمان و دگراندیش از جمله فعالان سیاسی چپ را در فضایی منزوی به خاک بسپارد. حکومت از سال ۱۳۶۰ تا قتل عام زندانیان سیاسی در تابستان ۱۳۶۷ بسیاری از فعالان سیاسی چپ و دگراندیش را کشتند و در گورهای فردی و جمعی خاوران دفن کردند. در طول چهل سال گذشته ما «مادران و خانواده های خاوران» هر هفته، دو هفته، هر ماه، دائماً به خاوران رفته و مبارزه کرده‌ایم و بارها نیز توسط نیروهای دولتی و امنیتی مورد حمله قرار گرفته، تهدید یا دستگیر شده و مدام مورد اذیت و آزار حکومت قرار گرفته ایم، ولی سکوت نکرده ایم. در این مدت چهل سال هر سنگی در گورستان خاوران گذاشتیم یا گلی و نهالی به یاد عزیزان‌مان کاشتیم، آن را ویران کردند و خاوران مانند یک بیابان شده است. اما خانواده‌ها همچنان پیگیر آنجا می‌روند و گل‌های زیادی می‌گذارند و باز نیروهای امنیتی گل‌ها را نابود می‌کنند.
در فاصله ۲۰ تا ۲۷ دی ۱۳۸۷، گورستان خاوران را با بولدوزر زیر و رو کردند و ما هنوز نمی‌دانیم که بقایای استخوان‌های عزیزان ما، به ویژه آن‌هایی که در گورهای جمعی دفن کرده بودند را برداشته اند یا نه. شهروندان فوت شده بهایی نیز در کنار گورستان خاوران به خاک سپرده شده‌اند. حکومت در این‌مدت بارها جامعه بهایی را تحت فشار قرار داد تا فوت شدگان خود را بر روی گورهای جمعی عزیزان ما در خاوران دفن کنند. اما آنها با این موضوع موافق نیستند و اعتراض کردند. ما خانواده‌های خاوران نیز در این مورد به شدت اعتراض کرده‌ایم. سال گذشته بار دیگر نیروهای امنیتی با حفر ۱۰ گور بر روی گورهای جمعی خاوران، به شهروندان بهایی فشار آوردند که فوت شدگان خود را در این گورها دفن کنند. اما ما خانواده‌ها و جامعه بهایی اعتراض کردیم و توانستیم جلوی آنها را بگیریم. یک ماه پیش نیز دیوار [۷]قدیمی خاوران با میله‌های بر روی آن و در اصلی خاوران را تخریب کردند و یک دیوار بتنی بلند مانند دیوار زندان به جای آن نصب و گورستان را کاملاً از دنیای بیرون جدا کردند.علاوه بر آن چندین دوربین پایه بلند مانند دوربین بزرگراه‌ها در داخل و خارج از خاوران و جلوی گورستان بهایی‌ها نصب کرده‌اند. ما می‌دانیم که قصد آنها اعمال کنترل و فشار بیشتر برای ایجاد ارعاب و آزار، تهدید و سرکوب خانواده‌هاست تا بتوانند ما را ساکت کنند، اما خانواده‌های خاوران مدام مبارزه، مبارزه و مبارزه می‌کنند و حکومت نیز مدام خانواده‌ها را مورد اذیت و آزار و خشونت قرار می‌دهد، ولی مقاومت و مبارزه خانواده‌ها برای کشف حقیقت و دادخواهی هیچ‌گاه متوقف نشده است.
آقای جاوید رحمان از شما می‌خواهم، لطفا به گورستان خاوران توجه کنید، زیرا موضوع بسیار مهمی است و وضعیت بسیار بدی دارد. خاوران تنها گورستان در ایران نیست که این وضعیت را دارد. در سراسر ایران گورستان‌های بسیاری با همین وضعیت داریم. اما گورستان خاوران گورستان ویژه‌ای است، زیرا جنبشی قوی در آنجا متولد شده است. مادران و خانواده‌های خاوران برای حفاظت از خاوران و کشف حقیقت و دادخواهی سال‌هاست که با نیروهای دولتی و امنیتی سرکوب‌گر حکومت درگیر هستند و مبارزه می‌کنند. دولت هم خود می‌داند که جدا سازی گورستان خاوران از دیگر گورستان‌های عمومی اشتباه بزرگی بود، زیرا همین تبعیض آشکار و بی‌عدالتی دوباره باعث شد که بسیاری از مادران و خانواده های اعدام شدگان چپ طی چهل سال گذشته تا کنون در خاوران گرد هم بیایند و مبارزه کنند و ساکت نشوند. از شما می‌خواهم که لطفاً بیش از پیش به این موضوع توجه کنید و بیانیه‌ای اعتراضی بنویسید یا در گزارش بعدی خود در سپتامبر در مورد تخریب‌های مداوم گورستان خاوران و شرایط مادران و خانواده های خاوران بنویسید که با وجود آزارها، شکنجه ها و سرکوب‌های مداوم حکومت، سکوت نکرده‌اند و در معرض خطر هستند.
نکته مهم دیگری که می‌خواهم به شما بگویم در مورد وضعیت زندانیان سیاسی در ایران است که وضعیت بسیار بد و خطرناکی دارند و بسیاری از آنها در معرض خطر جدی هستند. به عنوان مثال رضا شهابی یک کارگر است. او یک راننده اتوبوس بود که اخراج شد و از فعالان حقوق کارگری است. در حال حاضر او در زندان و در اعتصاب غذا است. بسیاری از زحمتکشان به ویژه معلمان سال‌هاست که برای احقاق حقوق خود مبارزه می‌کنند و تعداد زیادی از آنها در زندان‌های سراسر ایران زندانی هستند و وضعیت بسیار بدی دارند. از شما می‌خواهم که توجه بیشتری به آنها داشته باشید و جمهوری اسلامی ایران را وادار کنید که همه آنها را آزاد و خشونت را متوقف کند. امیدوارم ما بتوانیم به این وضعیت فاجعه پایان دهیم. از شما بسیار متشکرم.
جاوید رحمان: اگر به آخرین گزارش من نگاه کنید، من خواستار تحقیق مستقل درباره کشتار ۱۳۶۷ (۱۹۸۸) و ناپدید شدگی قهری شده‌ام. من در این سخنرانی به تحقیق مستقل اشاره کرده و این موضوع را مد نظر قرار داده ام. در حال حاضر کاری که می‌توان کرد این است که کارزارهای بیشتری انجام دهیم. ما می‌توانیم از دولت‌هایی که هر کدام در آن زندگی می‌کنیم، بخواهیم که به ایران فشار بیاورند تا تحقیقاتی انجام شود که در سال ۱۳۶۷ (۱۹۸۸) چه اتفاقی افتاده است. دوره‌ای که هزاران نفر به شکل فراقضایی اعدام و به شکل قهری ناپدید شده‌اند. بنابراین یک تحقیق برای افرادی مانند شما که عزیزان‌تان را از دست داده‌اید باید انجام شود، زیرا هیچ پایانی برای درد و رنج کسانی مانند شما وجود ندارد. به همین دلیل است که من در مکاتبات و گفتوگوها برای این موارد تلاش می کنم. من به دنبال پاسخ‌گویی بی‌عدالتی‌های تاریخی هستم، زیرا این جنایت‌ها نیاز به عدالت دارند و تا زمانی که ما ندانیم دقیقا چه اتفاقی افتاده است، موضوع بسته نمی‌شود. تا زمانی که افرادی که این جنایت‌ها را مرتکب شده‌اند، محاکمه نشوند و عدالت اجرا نشود، موضوع همچنان باز خواهد بود. این اولین نکته‌ی من بود.
مورد دوم اینکه، من در بسیاری از تماس‌ها و مکاتبه‌هایی که با دولت داشتم، به عنوان مثال در مورد این گورستان، نگرانی‌های خودم را ذکر کردم که شواهد را عامدانه از بین می برند. قبلاً نیز به آن اشاره کردم و من به دنبال اطلاعات و شواهد بیشتری هستم. بنابراین من می توانم مستقیماً به مقامات ایران فشار بیاورم تا نابودی این شواهد را متوقف کنند، هم‌چنین می‌توانم با دولتهای دیگر صحبت کنم و بگویم که آنها نیز به ایران فشار بیاورند تا از نابودی شواهد دست بردارند. زیرا ما در حال تحقیق و بررسی هستیم که دقیقاً چه اتفاقی افتاده است. ولی همان‌طور که می دانید آنجا افرادی با مناصب سیاسی بالا در قدرت هستند و اتهامات بسیار جدی مبنی بر صدور دستور قتل غیرقانونی، قتل فراقضایی افراد در دهه‌ی ۱۳۶۰ (۱۹۸۰)، و به ویژه در مورد کشتار ۱۳۶۷ (۱۹۸۸) دارند.
بنابراین موضوع هنوز برای ما بسیار با اهمیت است و لطفا مطمئن باشید که ما از آن آگاه هستیم، اما فکر می‌کنم ما در همکاری با جامعه بین‌المللی باید به ایران فشار بیاوریم که در موارد گذشته و حال درباره کشتن، ناپدید کردن و نقض حقوق افراد توضیح دهند و کسانی که این جنایت‌ها را مرتکب شده‌اند باید پاسخ‌گو باشند.
منصوره: بله متشکرم، اما همان‌طور که در بالا گفتم می‌خواهم روی مساله‌ی مهم دیگری تأکید کنم. اینکه مساله گورستان خاوران فقط مربوط به قتل‌عام شدگان سال ۱۳۶۷ نیست، جمهوری اسلامی ایران عزیزان ما را از سال۱۳۶۰ مخفیانه کشته و در خاوران دفن کرده است، بدون اینکه پیکر آنها را به خانواده‌ها تحویل بدهد.
ولی، قتل عام زندانیان سیاسی در تابستان ۱۳۶۷ یک مساله ویژه است، به خاطر اینکه تمام آن زندانیان پیش از آن به حبس محکوم شده و در حال گذراندن دوران محکومیت خود بودند. بلافاصله پس از پایان جنگ ایران و عراق و پذیرش قطع نامه ۵۹۸ در ۲۷ تیر ۱۳۶۷، بر اساس فرمان خمینی (فتوا) درهای زندان‌ها را بستند، تمام ملاقات‌ها را قطع کردند و در کمتر از دو ماه تمام زندانیان سیاسی که بر عقید‌ه‌ی خود ایستادند را پشت درهای بسته، بدون اینکه به زندانیان و خانواده‌ها اطلاع دهند، مخفیانه قتل عام کردند و در گورستان خاوران و دیگر گورهای بی‌نام و نشان در سراسر ایران، مخفیانه به خاک سپردند. بدون اینکه پیکر آنها را به خانواده‌ها تحویل دهند. چهل سال است که ما خانواده‌ها مدام از حکومت می پرسیم چرا آنها را کشتند؟ کجا آنها را دفن کردند؟ چطور آنها را کشتند؟ حمید نوری در دادگاه استکهلم به همین خاطر و به دلیل مشارکت در کشتار زندانیان سیاسی در تابستان ۱۳۶۷ (۱۹۸۸) بازداشت و محاکمه شد. خانواده‌های خاوران در داخل و در خارج دوباره اعتراض کردیم. این نامه اعتراضی که به شما تحویل دادم، توسط ما جمعی از خانواده‌های دادخواه خاوران در خارج از کشور به نام «دادخواهان خاوران» انجام شده است. ما مصرانه در جستجوی حقیقت و عدالت هستیم.
جاوید رحمان: من با شما موافقم، آنچه من می‌گویم این است که باید به‌طور جمعی و فردی جامعه بین المللی از جمله دولتهای خود را تحت فشار قرار دهیم تا جمهوری اسلامی ایران را وادار به انجام تحقیقات مستقل در این زمینه کنند تا مساله خاوران بررسی شود. اما در غیاب آن من از مقامات ایرانی می‌خواهم که تخریب و دستکاری شواهد را متوقف کنند. ما باید با ایرلندی‌ها، با انگلیسی‌ها، با ایرانی‌ها صحبت کنیم تا بتوانیم از نابودی مدارک جلوگیری کنیم. زیرا ما می‌خواهیم بدانیم که چه اتفاقی افتاده است؟ چه افرادی در سال ۱۳۷۶ (۱۹۸۸) به‌طور غیر قانونی و غیر قضایی کشته شدند. هر یک از ما باید به هر طریقی که می‌توانیم به دولت ایران فشار بیاوریم تا از تخریب مدارک دست بردارند و افراد مرتکب {این جنایت ها} پاسخ‌گو شوند.
منصوره: ما خانواده‌ها از شما انتظار داریم که هر اقدامی می‌توانید بیش از پیش انجام دهید، زیرا این مساله بسیار مهم است. تمام عزیزان ما ناپدید شده‌اند و بسیاری از خانواده‌ها درگیر این موضوع هستند و در حال حاضر در ایران در وضعیت بسیار خطرناکی قرار دارند و ما بسیار نگران آنها هستیم.
جاوید رحمان: من هم نگرانی زیادی دارم، می‌توانم به شما اطمینان دهم که اگر به من اجازه سفر به ایران را بدهند، قطعاً اولین موضوع تحقیقاتم این مساله خواهد بود، اما منتظرم که مقامات ایرانی اجازه دهند و امکان سفر به ایران را داشته باشم. امیدوارم.
منصوره: خیلی متشکرم
***********
اطلاعات بیشتر درباره سایر گزارش‌گران ویژه سازمان ملل در مورد بررسی نقض حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران:
آندرس آگوئیلار، نخستین نماینده ویژه کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل برای بررسی وضعیت نقض حقوق بشر در ایران بود که در ۱۹ اکتبر ۱۹۸۴ (مهر ۱۳۶۳)، انتخاب شد و به ایران سفر کرد، ولی به دلیل عدم همکاری مقامات جمهوری اسلامی ایران در مارس ۱۹۸۶ (فروردین ۱۳۶۵) استعفا داد.
بعد از او رینالدو گالین‌دوپل از سال ۱۹۸۶ تا ۱۹۹۴ (۱۳۶۵ تا ۱۳۷۳) این ماموریت را از سوی کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل به عهده گرفت. او بین سال‌های ۱۹۹۰ و ۱۹۹۲ (۱۳۶۸ تا ۱۳۷۰) ۲ یا ۳ بار به ایران آمد. [۸]«در تیر ۱۳۶۹ خانواده‌ها در مقابل دفتر سازمان ملل در تهران گردهم آمدند و قصد دیدار وی را داشتند که مورد حمله و ضرب و شتم نیروهای امنیتی واقع شدند و از دیدار آنها با نماینده ویژه ممانعت به عمل آمد. در سفر دوم گالین‌دوپل در آبان ۱۳۶۹ چند تن از خانواده‌ها توانستند با او دیدار کنند.». گالین‌دوپل گزارش‌هایی درباره نقض حقوق بشر در ایران ارایه داد، اما از ورود دوباره او به ایران جلوگیری کردند و او نیز استعفا داد.
بعد از گالین‌دوپل، موریس دنبی کاپیتورن از اگوست ۱۹۹۵ تا آپریل ۲۰۰۲ (مرداد ۱۳۷۴ تا اردیبهشت ۱۳۸۱)، نماینده‌ی کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل برای بررسی نقض حقوق بشر در ایران بود و به ایران سفر کرد و گزارش هایی ارایه داد.
از آپریل ۲۰۰۲ تا ژوئن ۲۰۱۱ (اردیبهشت۱۳۸۱ تا خرداد ۱۳۹۰)، برای مدت ۹ سال «کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل» نماینده ای برای بررسی نقض حقوق بشر در ایران معرفی نکرد. در ۲۴ مارس ۲۰۱۱، «شورای حقوق بشر سازمان ملل» قطعنامه‌ای را به تصویب رساند که مأموریت یک گزارشگر ویژه در مورد وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران را مجدد برقرار کند. ماموریت قبلی که توسط کمیسیون حقوق بشر ایجاد شده بود، در سال ۲۰۰۲ خاتمه یافت.
احمد شهید از ژوئن ۲۰۱۱ (خرداد ۱۳۹۰) تا سپتامبر ۲۰۱۶ (شهریور ۱۳۹۵)، این مسئولیت را بر عهده داشت و پس از آن گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور آزادی عقیده و مذهب شد.
پس از احمد شهید، عاصمه جهانگیر از نوامبر ۲۰۱۶ (آبان ۱۳۹۵)، تا زمان درگذشت ناگهانی وی در فوریه ۲۰۱۸ (بهمن ۱۳۹۶)، گزارشگر ویژه حقوق بشر در امور ایران بود. مسئولان جمهوری اسلامی ایران به احمد شهید و عاصمه جهانگیر اجازه‌ی سفر به ایران برای بررسی موارد نقض حقوق بشر را ندادند.
توضیح: گزارش این دیدار و متن گفتوگوها به زبان انگلیسی در زیر آمده است.
A report of the meeting with Javed Rahman about the systematic violation of human rights in the Khavaran!
On Sunday, 12th June, 2022, I travelled to Dublin to meet with Dr. Javaid Rehman, Special Rapporteur of the UN Human Rights Council on the situation of human rights in Iran in the Trinity University Summer School program. This program was held from Monday morning to Friday evening every day in June 13 -17 2022, and officials and researchers of Human Rights from different countries spoked in this event by English language.
Dr. Roja Fazaeli, the manager of this summer school, arranged my name for participating in this event and meeting with Javaid Rehman. Most of the speeches have focused on freedom of religion and belief on the one hand, and hatred, discrimination, and racism on the other. These issues are very important because we are involving every day in Iran, Afghanistan, and many other countries with dictatorial and religious regimes, with the most brutal forms of repression, violence, crime, discrimination, and blatant injustice. I also tried to be active in all the sections of this event and talk about the catastrophic situation in Iran, and I hope one day to be able to write a report from those speeches and dialogues that we conducted.
Javaid Rehman supposed to stay in Dublin one day and he had two speeches on Monday in this events. His first presentation was before noon on “From Rhetoric to Reality, Opening Religious Ethics: Muslim Constitutional-ism and Legal Reform” and his second presentation was at afternoon about “The Human Rights Situation in the Islamic Republic of Iran”. During lunchtime, I talked in privately with him about executions of 1980s and the massacre of 1988 and concerns about destroy of the [۹]Khavaran cemetery in Tehran and other unmarked cemeteries all over Iran. Also, from the resistances and struggles of the [۱۰]“Mothers and Families of Khavaran” during the last forty years, whose despite the continuous repressions of the government, are standing and steadfast for preserving of Khavaran as an important and historical place to record the government’s crimes and to discover the truth of the 1980s massacres. I also handed over to Javaid Rehman the recent [۱۱]Petition of “Dadkhahan Khavaran”[۱۲] about “Stop the destruction and any manipulation in the Khavaran cemetery”.
It should be noted that I am not very fluently in talking English, but I tried to talk about this important issue in public session also for more attention of Javaid Rehman and have raised our voices to other researchers of human rights who Participated from many different countries. I have taken the conversations exchanged between Javaid Rehman and me in the plenary session from recorded’ file in English and translated it to Persian, and I share it with you in following report. In writing of my talks from tape I tried do not change its, but I have corrected and completed my sentences. I have also written some points for more information in the footnote and the end of report. I hope, I was able to send our voices to them that they would pay attention more to these important issue in Iran and write in their articles and books in the future.
I believe that every small steps of us are effective and hopefully we can preserve all the evidence and unmarked graves like Khavaran, which are proof of the crimes of the Iranian government and our historical memory, and we do not let them that families of Khavaran and other families over Iran be tortured any more. And by this means, maybe we could prevent the repetition of the crime in Iran.
Mansoureh Behkish
۵th July 2022
The following is a conversation between Mansoureh Behkish and Javaid Rehman[۱۳] after his speech on human rights violations in Iran in Dublin at the Trinity College Summer School on Monday, 13th June, 2022.
Mansoureh: Thank you for your presentation. I spoke to you at lunchtime about the situation of Khavaran Cemetery, its history, the struggles and resistances of Mothers and Families of Khavaran and their demands. My main question is why in your recent report in January 2022 you did not mention even a word about the situation of Khavaran Cemetery and Mothers and Families of Khavaran, while they have not yet handed over the bodies and bones of our loved ones to us, and they have not told the truth about those crimes, and we still do not know why they have killed our loved ones? Why they buried our loved ones in the individual and mass graves of Khavaran and other cemeteries secretly? Why they repeatedly bulldozed and destructed Khavaran Cemetery and other unmarked graves all over Iran? Why they are constantly and violently harassing the families who are seeking truth and justice? And why this important issue is not in your report, when it still is a current issue and a clear example of systematic violation of human rights in Iran. (This questions are not on the tape recorded in the plenary session and is part of my private conversation with Javaid Rehman).
I want to tell about this issue briefly to other participants that maybe don’t know about this and also introduce myself. My name is Mansoureh Behkish[۱۴], I am one of the families of Kavaran in Iran. Seven of my siblings and close relatives; My sister, my four brothers, a brother in law, a brother of sister in law were killed in 1980s massacre by the government of Iran. They were members of leftist groups. In 1981 the government decided to bury non-muslim executed, including leftist activists in an isolated peace of land. They killed many of leftist political activists and buried in the individual and mass graves of Khavaran From June 1981 till massacre 1988. “Mothers and Families of Khavaran” every week, every two week, monthly, but constantly have gone to the Khavaran. From the beginning the government and security forces have attacked, harassed and arrested us. We are struggling for very very long times until now. In this long period the government of Iran frequently destroyed all of the signs and stones we put in Khavaran Cemetery and they don’t let us put any stones with the name of our loved ones on the known graves. Khavarn is like a desert. But we still go there and put many flowers and security forces destroy all of our flowers and every things.
On the second week of January 2009; the government destructed Khavaran Cemetery with bulldozer and we don’t know if they removed all bones and remaining of our loved ones, especially those buried in mass graves, or not. The deceased[۱۵] of the Bahai’s community are also have buried in the beside of the Khavaran Cemetery. the government forced Bahai’s to bury their deceased on the mass graves of Khavaran for couple of times. But Bahai’s did not agree with this and protested about this. Also the Families of Khavaran strongly protested about this. Last year, the security forces pushed them again to do this with digging 10 graves on mass graves of khavaran, but we, families and Bahai’s community have protested. We were able to stop them again. One months ago again they demolished the [۱۶]old short wall with a meter of fence on top nd installed a long concrete wall which completely isolated the cemeteries from outside world like prison. In addition they instilled several big cameras like highways camera inside and outside of Khavaran and for Bahai’s cemetery. We know that they intend to impose more control to do more intimidation, harassment, threatening, suppression, violence to silent us, but resistance and struggle of families of khavaran for seeking truth and justice never stop.
Mr. Javaid Rehman, I want you please, to pay attention to the Cemetery of Khavaran, because it is very important issue and it is in very very bad situation. Khavaran is not the only one cemetery in this situation in Iran. All around Iran we have many cemeteries of the same situation. But Khavaran Cemetery is the special one, because a strong movement was born there. The Mothers and Families of Khavaran have struggled with the government and security forces for long time to protect the khavaran and to seek truth and justice. The government knows that selecting separate burial place for leftists was a big mistake . Many of mothers and families of executed leftist are gathering and struggling for forty years till now. I want to tell you, please pay attention to this issue more and more and issue a statement about this or mention that situation of the Mothers and Families of Khavaran that despite many suffering and harassment by the government, they have not been silent and are at risk. in your next report in September.
Another important thing I want to tell you is about condition of political prisoners in Iran that is very bad and they are very much at risk and situation of many of them are very very dangerous , for example Reza Shahabi is a worker. He was a bus driver who was fired and he is worker’s right activist. At the moment he is in prison and is in a hunger strike. many of workers, especially teachers protest and struggle for many years to achieve their rights and a large number of them who are in the prisons all over Iran are in very bad situation. I want you to pay more attention to them and push the Islamic Republic of Iran to release all them and stop violence. I hope we can end this catastrophic situation. Thank you very much.
Javaid Rehman: If you look at my last report I have called for an independent inquiry into the 1988 massacre and enforced disappearances. I just mentioned in this presentation as well that I see this independent inquiry. for now are we can do we can campaign more. we can ask our states, our individual states to put pressure on Iran to conduct an inquiry that what happened in 1988 there are thousands of people were extra judiciary executed and there were enforced disappearances so an inquiry must be conducted for people like yourself who have lost loved ones and there is no closure, there is no ending to the pain and suffering that you were going through. So, that is why I have been campaigning in every communication, in every discussion that I have with Iranians. I seek accountability for the historic injustices, because these crimes need justices, matter is not closed until and unless we know what exactly happened. And until and unless those who committed these crimes, they are put to trial and justice is done the matter will be open that was my first point.
The second one is that, I have done a lot of communication between correspondent with state in which we have mentioned this particular graveyard for example where we have expressed our concerns.
Evidence is being deliberately destroyed which is just mentioned. So I am seeking more information, more evidence. So I can go directly to the Iranian authority to stop the destruction of this evidences and I can also talk to other states to say that they put pressure on Iran to stop destroying evidence, because we are investigating, what exactly happened and as you know there are individual who are who hold high political office and who against whom there are very serious allegation of having ordered unlawful killing, extra judiciary killing of individual during 1980s and in particular the 1988 Massacre.
So the mater still very much with us and please be assured that we are aware of that but I think we need on our part on a par with international community to put pressure on Iran actually provided accountability for historic as well as contemporary instances of killing and of people disappearing and violating their rights and those people who have committed those crimes must be held accountable.
Mansoureh: Yes thank you, but I want to emphasize about this issue as I told above, that Khavaran is not only about massacre 1988, IRI has buried our loved ones there secretly from 1981 without handing over their bodies to their families.
Massacre of 1988 is very special issue, because all of those prisoners were convicted to imprisonment and They were serving their prison sentences, but immediately after end of war between Iran – Iraq and accepted of 598 resolution, based on a Khomeinie’s decree (Fatwa), they closed all of prisons and in less than two months they isolated all of prisons without telling to prisoners and their families what is going on. They killed every one who insisted on their belief and buried them secretly. All of them were buried in the individual and mass graves in the Cemetery of Khavaran and many other Cemeteries around the Iran without delivering their bodies to the families. for forty years we ask the government why did you kill them? where did you bury them? how did you kill them? Hamid noury in the Stockholm Court has persecuted for this reason, because he was involved in 1988 massacre, we, families in Khavaran inside and outside Iran are campaigning about that. That petition that I have delivered to you is for families of Khavaran outside of Iran under the name of ”Dadkhahan Khavaran” who are seeking truth and Justice.
Javaid Rehman: I agree with you, what I am saying is that we shouldcollectively and individually put pressure on International Community including of own states to force the Islamic Republic of Iran to have independent, investigation in the … they should have allowed me to go to Khavarn and investigated, but in the absence of that I am asking the Iranian authorities to stop interfering with the evidence. We should talk to the Irish or to the British, to talk to the Iranians to stop destroying of evidence. Because we want to know what happened? To all those individuals who were extra judiciary and unlawfully killed in 1988. Each one of us should want whatever way we have to put pressure on the Iranians to stop destroying evidence and to hold individual accountable.
Mansoureh: Yes, We expect you please to do every action necessary, even more, because it is very important. All of them are disappeared, and all their families are involving about this and they are in very dangerous situation at the moment in Iran and we are very worry about them.
Javaid Rehman: likewise, I have a lot of concern, I can assure you if I was given access to the country, I definitely my first point of investigation, but I am waiting Iranian authorities to allow me to getting the country, I hope.
Mansoureh: Many thanks
************
Further Information about other Special Rapporteurs of the UN on the situation of human rights in the IRI:
Andres Aguilar was the first Special Representative of the United Nations Commission on Human Rights to investigate human rights abuses in Iran. (April 1986) resigned.
After Andres Aguilar, Reynaldo Galindo Pohl was succeeded by from 1986 to 1994. He visited Iran two or three times between 1990 and 1992 (1368- 1370) by the Human Rights Commission and reported on human rights abuses in Iran. “He came to Iran In July 1990, the families gathered in front of the United Nations office in Tehran and were going to meet him, but they were attacked and beaten by the security forces, and they were prevented from meeting with the special representative. During Galindo Pohl’s second trip in November 1990, several families were able to meet him.”.[۱۷]. After his last visit, he was prevented from re-entering to Iran and he resigned.
After Galindo Pohl, Maurice Denby Capitorn represented the UN Commission on Human Rights in Iran from August 1995 to April 2002, and travelled to Iran to present reports.
From April 2002 to June 2011, the UN Commission on Human Rights did not nominate a representative to investigate human rights abuses in Iran for nine years. On March 24, 2011, the UN Human Rights Council adopted a resolution re-establishing the mandate of a Special Rapporteur on the situation of human rights in the Islamic Republic of Iran. The previous mission, set up by the Human Rights Commission, ended in 2002.
Ahmed Shahid was in charge from June 2011 (June 2011) to September 2016 (September 2016), after which he became the UN Special Rapporteur on Freedom of Belief and Religion.
After Ahmed Shahid, Asmeh Jahangir was the Special Rapporteur on Human Rights in Iran from November 2016 until her sudden death in February 2018. Officials in the Islamic Republic of Iran did not allow Ahmed Shahid and Asmeh Jahangir to travel to Iran to investigate human rights violations.
[۱]– در جمهوری اسلامی ایران، غیرمسلمانان و دگراندیشان، از جمله چپ‌ها و بهائیان، از حق دفن در گورستان‌های مسلمانان یا سایر قبرستان‌های رسمی ایران محروم هستند. در اوایل سال۱۳۶۰، مقامات جمهوری اسلامی ایران تصمیم گرفتند که قطعه زمینی در جنوب شرقی تهران، در جاده خاوران را برای دفن اعدام شدگان چپ در نظر بگیرند. حکومت اسلامی می‌گوید پیکر آنها نیز نجس است و نام این گورستان را لعنت آباد نام گذاشتند، اما خانواده‌ها نام آن را «گلزار خاوران» یا گورستان خاوران گذاشتند. اولین افرادی که مخفیانه در گورستان خاوران دفن شدند، فعالان سیاسی چپ بودند که در تیرماه ۱۳۶۰ اعدام شان کردند. گورستان خاوران با گورهای فردی و جمعی و تخریب های پیاپی و سرکوب های مداوم خانواده ها، نمادی بارز از وحشیگری جمهوری اسلامی ایران است. پیکر هیچ یک از دفن شدگان در این گورستان را نیز به خانواده‌ها تحویل نداده اند.
[۲]– مادران و خانواده‌های خاوران یک سازمان نیست، بلکه جامعه‌ای است متشکل از مادران، پدران، همسران، خواهران، برادران و فرزندان که از سال ۱۳۶۰ به مدت ۴ دهه در گورستان خاوران تهران به دنبال حقیقت و عدالت در مورد عزیزان خود هستند. این اجتماع که اغلب از خانواده‌های فعالان سیاسی چپ هستند که توسط جمهوری اسلامی ایران کشته شده اند، پس از کشتار زندانیان سیاسی در تابستان ۶۷ تبدیل به جنبش شدند. مقامات جمهوری اسلامی از هر ابزاری برای جلوگیری از برگزاری مراسم بزرگداشت خانواده‌ها در گورستان ها استفاده می کنند. مادران و خانواده های خاوران برای جلوگیری از برگزاری این مراسم بارها مورد ضرب و شتم، توهین و حتی دستگیری مسئولان حکومتی قرار گرفته اند، اما خانواده‌ها تسلیم نشده‌اند و همچنان به برگزاری مراسم یادبود و بزرگداشت عزیزان خود در گورستان خاوران ادامه می دهند.
[۳]– https://www.daadkhast.org/petition/235665
[۴]– دادخواهان خاوران، تعدادی از خانواده‌های خاوران هستند که عزیزان شان در بین سال های ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۷ به دست جمهوری اسلامی ایران کشته و مخفیانه در گورهای فردی و جمعی خاوران و دیگر گورهای بی نام و نشان در سراسر ایران دفن شدند. دادخواهان خاوران به دنبال کشف حقیقت و برقراری عدالت هستند و فعالیت خود را از ۵ اردیبهشت ۱۴۰۰ در خارج از ایران آغاز کردند. دلیل شروع این فعالیت جمعی، نگرانی برای تخریب مجدد خاوران توسط دولت و جلوگیری از اذیت و آزار خانواده های خاوران در ایران است. زیرا سال گذشته نیروهای امنیتی جامعه بهایی را تحت فشار قرار دادند تا فوت شدگان خود را در گورهای جمعی خاوران دفن کنند. آنها در واقع این کار را با حفر ۱۰ گور روی گورهای جمعی خاوران انجام دادند، اما جامعه بهایی و مادران و خانواده های خاوران در داخل و دادخواهان خاوران در خارج از ایران اعتراض کردند و توانستند جلوی آنها را بگیرند.
[۵]– جاوید رحمان؛ پاکستانی بریتانیایی است. او استاد حقوق در دانشگاه برونل لندن است. آقای جاوید رحمان در تاریخ ۱۶ تیر ۱۳۹۷ از سوی شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد به عنوان گزارشگر ویژه سازمان ملل در مورد وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران انتخاب شد. وی از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ به عنوان عضو کمیته هماهنگی دفتر هماهنگی حقوق بشر سازمان ملل متحد خدمت کرد. شورای حقوق بشر سازمان ملل در فروردین۱۴۰۱ ماموریت جاوید رحمان، گزارشگر ویژه حقوق بشر در ایران را برای یک سال دیگر تمدید کرد. علیرغم درخواست‌های مکرر شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد از مقامات جمهوری اسلامی ایران،تا به حال به جاوید رحمان اجازه داده نشده است که برای بررسی موارد نقض حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران به ایران سفر کند.
[۶]– منصوره بهکیش از فعالان جنبش زنان و جنبش دادخواهی مردم ایران است. او سال‌ها در ایران علیه تبعیض و برای کشف حقیقت و دادخواهی و برقراری عدالت مبارزه کرده و مقالات و گزارش‌های متعددی نوشته است. او مدام مورد آزار و اذیت، بازجویی، دستگیری، ممنوعیت سفر توسط جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت و به دلیل فعالیت‌هایش شغل خود را از دست داد. او مدیر تطبیق یک بانک بود. او در دو پرونده جداگانه مرتبط با فعالیت‌های خود در ایران به زندان محکوم شده است. در تیر ماه ۱۳۹۱، او به ۶ ماه زندان و ۳.۵ سال حبس تعلیقی محکوم شد. او هم‌چنین در دی ۱۳۹۶ به طور غیابی به ۷.۵ سال حبس محکوم شد، در حالی‌که به طور قانونی در سفر بود. او پس از این حکم ناعادلانه در سن ۶۰ سالگی علیرغم میلش به ایران بازنگشت و از ۱۶ شهریور ۱۳۹۶ در ایرلند جنوبی زندگی می‌کند.
او یک نمونه از خشونت‌های رژیم ایران به مادران و خانواده‌های خاوران و سایر خانواده‌هایی است که عزیزان‌شان توسط رژیم کشته شده‌اند و برای کشف حقیقت و برقراری عدالت در ایران مبارزه می‌کنند.
[۷]– دو نکته مهم در مورد دیوار قدیمی با حصارهای روی آن: تنها نشانه‌های محل دفن کسانی که در سال‌های اولیه در دهه ۱۳۶۰ اعدام شدند و به صورت مخفیانه در گورهای فردی خاوران دفن شدند، اعداد روی این دیوار بود. دوم اینکه قبل از تخریب این دیوار قدیمی، افرادی که از آنجا عبور می‌کردند، می توانستند گورستان خاوران و گورستان قدیمی بهایی‌ها را ببینند. هم‌چنین خانواده‌ها می توانستند بیرون و اطراف گورستان خاوران را ببینند.
[۸]– برگرفته از کتاب دوباره هرگز – سه مقاله درباره جنبش دادخواهی و نقش مادران و زنان – جعفر بهکیش
[۹]– In IRI, Non- Muslim or Dissidents, including leftists and bahai’s, have deprived of right to be buried in Muslim or other official cemeteries in IRAN. On early 1981, authorities of the IRI were decided to allocate a piece of land in the south-east vicinity of Tehran, on the Khavaran Road, for the burial of leftists executed. The Islamic State of Iran says their bodies are also impure. They named this cemetery La’nat Abaad (doom-and Land), but the families named it “Golzar Khavaran” (Khavaran Garden) or Khavaran Cemetery. The first buried secretly in the Khavaran Cemetery were leftists executed on July 1981. Khavaran cemetery with individual and mass graves and successive destructions and continuous suppression of families is a clear symbol of the brutality of the Islamic Republic of Iran. The bodies of none of those buried in this cemetery have not been handed over to their families.
[۱۰]– Mothers and families of Khavaran is not an organisation in Iran but is a community inclusive of mothers, fathers, husbands, sisters, brothers and children of who are seeking truth and justice about their loved ones for 4 decade from 1981 in the Khavaran Cemetery of Tehran. These community that often are families of the killed leftist political activists by the IRI, became a movement after Massacre of 1988. IRI authorities used every possible means to stop the families from holding commemoration services to cemeteries. The mothers and families of Khavaran were assaulted, beaten, insulted and even arrested by the authorities to prevent these commemorations many times. However the families, have not yield to the pressure and continue to hold public memorial and commemorations of their loved ones in Khavaran Cemetery.
[۱۱]– https://www.daadkhast.org/petition/235665
[۱۲]– Dadkhahan Khavaran are a number of families of khavaran whose loved ones were killed by IRI between 1981 to 1988 and buried secretly in the individual and mass graves of khavaran and other unmarked cemeteries all over Iran. Dadkhahan Khavaran are seeking truth and justice and began their collective activity on the 25th of April 2021 abroad. The reason of starting their collective activity is the concern for the destruction of Khavaran by the government and preventing harassment to families of khavaran in Iran, because Last year, the security forces pushed Bahai’s community to bury their deceased on the mass graves of Khavaran. They did this by digging 10 graves on mass graves of khavaran, but the Bahai’s community and mothers and families of khavaran inside and Dadkhahan Khavaran protested outside of Iran and they succeeded in stopping them.
[۱۳]– Javaid Rehman; Is a Pakistani British. He is Professor of Law at Brunel University, London. Mr. Rahman was selected by the United Nations Human Rights Council on July 7, 2018 as the UN Special Rapporteur on the situation of human rights in the Islamic Republic of Iran. From 2019 to 2021, he served as a member of the Coordinating Committee of the United Nations Office for the Coordination of Human Rights. The UN Human Rights Council extended the mandate of Javaid Rehman, Special Rapporteur on Human Rights in Iran, for another year in April 2022. Despite repeated requests from the UN Human Rights Council to the authorities of the Islamic Republic of Iran, Galindo Pohl has not been allowed to travel to Iran to investigate human rights violations in the IRI.
[۱۴]– Mansoureh Behkish is an activist of the women’s movement and the seeking Justice movement in Iran. She has struggled for many years in Iran against discrimination and seeking truth and justice, and has written numerous articles and reports. She constantly was harassed, interrogated, arrested, travel banned by IRI and lost her job for her activities. She was manager of a bank. She has convicted to prison in two separate cases related to her activities in Iran. On July 2012, She was convicted to 6 months in prison and 3.5 years suspended imprisonment. On January 2018, She was convicted also to 7.5 years imprisonment in absentia, while she was in traveling as legal. She do not returned to Iran despite her desire after this unjust sentence at the age of 60 years old, and she lives in south Ireland from September 2017.
She is an example of violences of regime of Iran to the Mothers and families of khavaran and other families whose their loved ones were killed by the Regime and they are struggling to seek truth and justice in Iran.
[۱۵]– From January 1982 Baha’is in Tehran were forced to bury their deceased in a piece of land adjacent to the Khavaran Cemetery.
[۱۶]– Two important points about old wall with fences on it: The only signs of place of burial of who executed in the early years on 1980s that buried as secretly in individual graves of Khavaran Cemetery were that numbers on this wall. Second, before destruction of this old wall the people who passed there can see inside of Khavaran Cemetery and old Baha’is cemetery, also the families can see the outside around Khavaran Cemetery.
[۱۷]– Taken from the book “Never again” – Jafar Bekhish – in Persian